Laatst geüpdatet op januari 16, 2023 by Redactie
Filosofen die vragen proberen te beantwoorden over ongelijkheid in huishoudelijk werk en de onzichtbaarheid van vrouwenwerk in huis, hebben een nieuwe theorie voorgesteld – dat mannen en vrouwen door de samenleving worden getraind om verschillende mogelijkheden voor actie in dezelfde huiselijke omgeving te zien.
Ze zeggen dat een opvatting genaamd “affordance theory” – dat we objecten en situaties ervaren alsof er impliciet acties aan verbonden zijn – de eeuwenoude genderongelijkheid onderschrijft als het gaat om de talloze alledaagse taken van het dagelijkse huisonderhoud.
Lees ook: Hoe je effectief huishoudelijke taken beheert
Vrouwen kunnen bijvoorbeeld naar een oppervlak kijken en een impliciete handeling zien – ‘afvegen’ – terwijl mannen alleen een met kruimels bedekt aanrecht kunnen observeren.
De filosofen geloven dat deze diepgewortelde genderverschillen in de huiselijke perceptie kunnen worden veranderd door maatschappelijke interventies zoals verlengd vaderschapsverlof, dat mannen zal aanmoedigen om mentale associaties op te bouwen voor huishoudelijke taken.
Ze stellen dat de beschikbare gegevens – met name gegevens die tijdens de pandemie zijn verzameld – suggereren dat twee vragen uitleg behoeven.
Een daarvan is ‘ongelijkheid’: waarom blijven vrouwen, ondanks economische en culturele voordelen, het overgrote deel van het huishouden en de zorg voor de kinderen op zich nemen? De andere is ‘onzichtbaarheid’: waarom denken zoveel mannen dat huishoudelijk werk gelijker verdeeld is dan het in werkelijkheid is?
“Velen wijzen op de uitvoering van traditionele genderrollen, samen met verschillende economische factoren, zoals vrouwen die flexibel werken om redenen van kinderopvang”, zegt dr. Tom McClelland, van de afdeling Geschiedenis en Wetenschapsfilosofie van Cambridge University.
“Maar het feit dat er tijdens de pandemie grote ongelijkheden in huishoudelijke taken bleven bestaan, toen de meeste koppels binnen vastzaten, en dat veel mannen zich nog steeds niet bewust waren van deze onevenwichtigheid, betekent dat dit niet het volledige verhaal is.”
McClelland en co-auteur prof. Paulina Sliwa betogen dat ongelijke arbeidsverdeling in huis – en het onvermogen van mannen om genoemde arbeid te identificeren – het beste kan worden verklaard door de psychologische notie van ‘affordances’: het idee dat we dingen als uitnodigend beschouwen.
“Dit is niet alleen kijken naar de vorm en grootte van een boom en dan veronderstellen dat je erin kunt klimmen, maar eigenlijk een bepaalde boom zien als klimbaar, of een beker zien als drinkbaar”, zei Sliwa, onlangs van Cambridge’s filosofie faculteit en nu aan de Universiteit van Wenen.
“De neurowetenschap heeft aangetoond dat het waarnemen van een prijs neurale processen kan activeren die je voorbereiden op fysieke actie. Dit kan variëren van een lichte aandrang tot een overweldigende dwang, maar het kost vaak mentale inspanning om niet te handelen naar een permittie.”
Er zijn dramatische verschillen in ‘affordance perception’ tussen individuen. De een ziet een boom als beklimbaar, de ander niet. Objecten bieden een breed scala aan mogelijkheden – je zou een spatel kunnen zien als een hulpmiddel om eieren te bakken of een ritmisch instrument – en een spectrum van gevoeligheid voor hen.
“Als we de affordance perception toepassen op de huiselijke omgeving en aannemen dat deze gendergerelateerd is, kunnen we beide vragen over ongelijkheid en onzichtbaarheid een heel eind beantwoorden”, zei McClelland.
Volgens de filosofen is het waarschijnlijker dat wanneer een vrouw een keuken binnenkomt, ze de “affordances” voor bepaalde huishoudelijke taken waarneemt – ze ziet de afwas als ‘om af te wassen’ of een koelkast als ‘om gevuld te worden’.
Een man kan eenvoudigweg de afwas in een gootsteen of een halflege koelkast observeren, maar zonder de affordance op te merken of de overeenkomstige mentale “trekkracht” te ervaren. Na verloop van tijd leiden deze kleine verschillen tot aanzienlijke verschillen in wie wat doet.
‘Affordances trekken je aandacht’, zei Sliwa. “Taken kunnen de waarnemer irriteren totdat ze klaar zijn, of ze afleiden van andere plannen. Als er weerstand wordt geboden, kan het een gevoelde spanning creëren.
“Dit plaatst vrouwen in een catch-22-situatie: ongelijkheid van arbeid of ongelijkheid van cognitieve belasting.”
Deze op geslacht gebaseerde splitsing in de affordance perception kan een aantal grondoorzaken hebben, zeggen filosofen. Sociale signalen moedigen acties in bepaalde omgevingen aan, vaak gegeven door volwassenen als we heel jonge kinderen zijn. Onze visuele systemen worden bijgewerkt op basis van wat we het vaakst tegenkomen.
“Sociale normen bepalen de mogelijkheden die we waarnemen, dus het zou verrassend zijn als gendernormen niet hetzelfde doen”, zei McClelland.
“Sommige vaardigheden zijn expliciet gegenderd, zoals schoonmaken of verzorgen, en van meisjes wordt verwacht dat ze meer huishoudelijke taken doen dan jongens. Dit traint hun manieren om naar de huiselijke omgeving te kijken, om een toonbank te zien als ‘af te vegen’.”
Volgens Sliwa en McClelland gaat de ‘hypothese van de perceptie van gender-perceptie’ niet over het vrijspreken van mannen. Ondanks een gebrek aan perceptie van affordance perception thuis, kan een man gemakkelijk opmerken wat er moet gebeuren door te denken in plaats van te kijken.
“We kunnen de manier waarop we de wereld waarnemen veranderen door voortdurende bewuste inspanningen en het cultiveren van gewoontes”, zei McClelland. “Mannen moeten worden aangemoedigd om zich te verzetten tegen gendernormen door hun gevoeligheid voor huishoudelijke taken te verbeteren.
‘Een man kan bijvoorbeeld het voornemen hebben om elke keer dat hij wacht tot de ketel kookt, kruimels te vegen. Dit zou hen niet alleen helpen om de taken uit te voeren die ze niet zien, het zou hun perceptie geleidelijk aan bijscholen zodat ze in de toekomst de affordance gaan zien.”
Lees ook: Deze huishoudelijke taken hebben onverwachte gezondheidsvoordelen
Collectieve inspanningen om sociale normen te veranderen vereisen interventies op beleidsniveau, stellen de filosofen. Zo geeft gedeeld ouderschapsverlof vaders de kans om gevoeliger te worden voor zorgtaken.
Sliwa voegde toe: “Onze focus lag op fysieke acties zoals vegen, maar gendergerelateerde affordance perception kunnen ook van toepassing zijn op mentale acties zoals plannen en onthouden.”
