Tentoonstelling Sex: Jewish Positions

Tentoonstelling Sex: Jewish Positions

Laatst geüpdatet op november 4, 2024 by Redactie

Van 22 november 2024 tot en met 25 mei 2025 is in het Joods Museum Sex: Jewish Positions te zien. De tentoonstelling toont de veelzijdige, verrassende en vaak tegenstrijdige betekenissen van seksualiteit in de Joodse traditie en cultuur. De tentoonstelling verkent diverse perspectieven, van Joodse geleerden uit vroegere tijden tot hedendaagse kunstenaars en influencers, van religieus tot seculier, en van hetero tot lhbtqi+-Joden.

Sex: Jewish Positions toont in spannende combinaties van traditionele Joodse voorwerpen, hedendaagse kunst en fotografie dat het Jodendom niet één uniforme en uitsluitend religieuze cultuur is. De tentoonstelling is georganiseerd rondom vier thema’s:
Plicht & Plezier, Verlangen & Controle, Seksualiteit & Samenleving en Erotiek & het Goddelijke. Ieder thema toont een waaier aan Joodse perspectieven op seks en seksualiteit.

Vele subgroepen

Sex: Jewish Positions toont in spannende combinaties van traditionele Joodse voorwerpen en hedendaagse kunst en fotografie dat het Jodendom niet één uniforme en uitsluitend religieuze cultuur is. Hedendaags Jodendom bestaat uit vele subgroepen en individuen, zowel religieus als seculier, met steeds veranderende manieren van denken en leven – ook over seks.

Reflectie

De tentoonstelling is verspreid over verschillende zalen en georganiseerd rondom vier thema’s: Plicht & Plezier, Verlangen & Controle, Seksualiteit & Samenleving en Erotiek & het Goddelijke. Ieder thema toont een waaier aan Joodse perspectieven op seks en seksualiteit – van religie en rite tot kunst en populaire cultuur. In een centrale ruimte is plek voor reflectie: bezoekers kunnen hedendaagse stemmen over seks in de Joodse cultuur beluisteren en hun eigen opvattingen delen.

Thema Plicht & Plezier

De traditionele Joodse wetten zijn duidelijk: seks is een religieuze, zelfs geheiligde plicht die het voortbestaan van de mensheid waarborgt en is alleen toegestaan binnen een heteroseksueel huwelijk. Maar de vroege rabbijnen hielden zich ook al bezig met seksueel genot. Ze benadrukten dat seks kan bijdragen aan ‘vrede in huis’ en een Joodse echtgenoot is verplicht om zijn vrouw seksueel te bevredigen, ook als zij geen kinderen (meer) kunnen krijgen. Feminisme, de lhbtq+-beweging en de veranderende maatschappij droegen bij aan nieuwe interpretaties van de Joodse wetten. Huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht en seksuele vrijheid maken ook deel uit van hedendaags Joods leven.

Thema Verlangen & Controle

In het traditionele Jodendom wordt seks strikt gereguleerd. Zo moeten mannen hun verlangens beheersen en voor het juiste gebruiken: seks binnen het huwelijk en het krijgen van kinderen. Mannelijke zelfbevrediging wordt als ‘zaadverspilling’ gezien. Ook is seks alleen toegestaan buiten de menstruatiecyclus. Voor sommige stellen houdt dit de passie juist levend, anderen vinden dat het hun verlangens in de weg staat. Met name feministische en queer Joden laten zien dat seksuele bevrijding en Jodendom ook prima kunnen samengaan.

Promotiefoto voor Sjalhomo, Jenny E. Wesly, Amsterdam ca. 1980. Collectie Joods Museum.
De Nederlandse organisatie Sjalhomo, opgericht in 1979, streed voor acceptatie van homoseksualiteit binnen Joodse gemeenschappen en creëerde ruimte voor homo’s om hun Joodse identiteit ten volle te beleven.

Thema Seksualiteit & Samenleving

Seks is omgeven door diepgewortelde taboes. Elke samenleving bepaalt wat aanvaardbaar is en wat niet, maar regels worden ook opgerekt. Zelfs binnen de Bijbel bestaat ambivalentie rond zaken als incest, buitenechtelijke seks en interculturele seksuele relaties. Beroemde, vaak Joodse, seksuologen als Sigmund Freud en Magnus Hirschfeld maakten de weg vrij voor seksuele emancipatie en nieuwe vormen van seksuele identiteit. Politieke bewegingen als het feminisme en het nationalisme gaven ook Joden de mogelijkheid om nieuwe groepsidentiteiten te ontwikkelen. Diverse Joodse kunstenaars namen seksuele identiteit en genderidentiteit als onderwerp van hun werk. Met hun levens en werk stellen zij sociale normen ter discussie en bieden nieuwe vormen van zelfexpressie.

I am in Training, Don’t Kiss Me, Claude Cahun (waarschijnlijk Frankrijk, 1927). Ter beschikking gesteld door de Jersey Heritage Collections.
Dit iconische zelfportret van Claude Cahun, geboren als Lucy Schwob, toont een tegenstrijdige mix van mannelijke en vrouwelijke uitdrukkingsvormen. Deels bodybuilder, deels verleidster, het dubbelzinnige beeld daagt het idee van een stabiele genderidentiteit uit. Cahuns verkenning van gender, seksualiteit en het zelf resoneert vandaag de dag in een tijd waarin identiteiten steeds vloeibaarder worden.

Thema Erotiek & het Goddelijke

De oude rabbijnen waren het over één ding eens: seks is een goddelijk geschenk, dus seksuele onthouding is verboden. Vooral op de sjabbat geldt seks als een heilige daad. Joodse mystici schreven de menselijke seksualiteit zelfs goddelijke, kosmische krachten toe. De band tussen God en het Joodse volk wordt als een liefdesrelatie beschreven. Dit komt tot uitdrukking in erotisch taalgebruik en zintuiglijke handelingen in teksten, gebeden en rituelen. Zo gaat men vol toewijding met de Torarol om en staat het beroemde Bijbelse Hooglied vol met erotische getinte poëzie. Van het laatste maakte de Amerikaanse kunstenaar Judy Chicago hedendaagse, feministische verbeeldingen.

Noa Snir, Episoden uit de Babylonische Talmoed (Berlin, 2023)  
Berakhot 62a. ‘RavKahana kwam binnen en ging onder het bed van Rav liggen. Hij hoorde Rav kletsen en lachen met zijn vrouw, en in zijn behoeften voorzien, en intiem met haar zijn. Rav Kahana zei tegen Rav: De mond van Abba is als iemand die nog nooit een gerecht heeft gegeten, d.w.z. zijn gedrag was wellustig. Rav zei tegen hem: Kahana ben je hier? Ga weg! Dit is een ongewenste manier van gedrag. Rav Kahana zei tegen hem: Het is Tora en ik moet leren’.

Hedendaagse stemmen

Het Jodendom verandert voortdurend. Er komen steeds nieuwe stemmen bij, ook stemmen die ooit als onacceptabel werden beschouwd. Door de oude bronnen met een moderne blik te bekijken komen ideeën over vroegere seksuele normen ter discussie te staan.

Gil Yefman, Tumtum, 2024, haak- en breiwerk, 200 x 200 x 200 cm. Foto: Jens Ziehe

In het Kunstkabinet van het Joods Museum is de installatie Tumtum te zien van de Israëlische kunstenaar Gil Yefman (1979). ‘Tumtum’ is de benaming van vroege rabbijnen voor mensen wiens genitaliën verborgen of ambigu waren. Met zijn uitbundige overvloed aan lichaamsdelen, brengt Yefman een ode aan het non-binaire en wijst hij starre afbakeningen van seks en gender af.

Sex: Jewish Positions
Joods Museum
22 november 2024 – 25 mei 2025
(Jüdisches Museum Berlin 16 mei – 6 oktober 2024)

Nieuwe Amstelstraat 1
1011 PL Amsterdam

© Header beeld: Benyamin Reich, Berlijn

Dit vind je misschien ook leuk