Laatst geüpdatet op februari 7, 2024 by Redactie
Net als bij ons ziet men in Midden-Amerika en de Dominicaanse Republiek ook lang en reikhalzend uit naar de Kerst. Half december bereidt de regio zich voor op een keur aan festivals, waarin christelijke, Maya en Garífuna gebruiken en tradities naast elkaar bestaan. Kerst in Belize, Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua, Panama en de Dominicaanse Republiek is qua één aspect in ieder geval al heel anders dan bij ons in Nederland: de gemiddelde temperatuur is er 26 graden want kerst valt daar in de zomer. Maar ook kerststollen zal je er niet aantreffen. Een bloemlezing van verschillende kersttradities.
Kerstambassadeur in Honduras
In Honduras verschijnt de kerstambassadeur “Warini”, volgens de Garífuna-traditie, begeleid door zangers en drummers en danst van huis naar huis. Traditie beheerst deze festivals en daarom treden katholieke christenen nog steeds op in veel gemeenschappen, vooral in het binnenland. Belangrijk onderdeel van alle festiviteiten is de Posada optocht – vergelijkbaar met de pelgrimstocht die José en María maakten van Nazareth naar Bethlehem op zoek naar een plek om te verblijven. Deze traditie start enkele dagen voor 24 december en de gastgezinnen verwelkomen de deelnemers met traditionele hapjes. Bovendien staat de nacht van 31 december in het teken van het verbranden van het oude jaar, poppen (‘maniquis’) gemaakt van oude kleren en krantenpapier worden tot as gereduceerd, waardoor al het slechte van het afgelopen jaar symbolisch wordt verkoold.
Paardenparade in Costa Rica
Er worden verschillende kleurrijke ‘posadas’ (optochten) georganiseerd, waaronder het “festival de la Luz” (Lichtfestival), dat wordt gevierd op de tweede zaterdag van december in San José. Het markeert officieel het begin van Kerstmis voor de josefinos zoals de inwoners van Costa Rica worden genoemd. Dit festival omvat optochten met praalwagens, maskerades, livemuziek en vuurwerk.
Een ander hoogtepunt is de paardenparade “El Gran Tope Nacional”, waar duizenden ruiters op 26 december door de hoofdstad San José trekken. Door hun speciale tred lijkt het alsof de paarden dansen. Een typisch Costa Ricaans gerecht is ‘tamales’, een deeg van mais met geplette aardappelen met kip of varkensvlees.
Lees ook: Zo viert de wereld Kerstmis
De duivel brandt in Guatemala
Op 7 december viert Guatemala traditioneel de “Quema de Diablo” oftewel het verbranden van de duivel door kartonnen piñata’s (felgekleurde poppetjes gemaakt van karton of papier marché) te verbranden. Deze traditie heeft een religieuze achtergrond en houdt verband met het verbranden van heksen en ketters in de middeleeuwen. De kerstperiode wordt de hele maand december met vuurwerk gevierd. Vuur wordt gezien als een zuiverend element. Zo vieren de Maya’s de winterzonnewende van november tot 23 december en diezelfde dag vieren ze de overwinning van de zon “Hun Ajpú” op de duisternis.
In sommige plaatsen, zoals Huehuetenango, is het gebruikelijk om tamales op het altaar te plaatsen en klei-ambachten in de huizen. Liederen en gebeden worden begeleid door inheemse instrumenten zoals de ayotl, gemaakt van schilden van schildpadden, leren trommels en ‘chinchines’ – metalen castagnetten.
Creoolse kerstsoep in Nicaragua
La Purísima neemt de maand december Nicaragua over: een religieus feest waarbij de maagd Maria geëerd wordt. Veel inwoners van Nicaragua plaatsen een altaar in huis met haar afbeelding en tijdens ‘La Griteria’ op 7 december lopen groepen mensen van huis naar huis en zingen “Quien causa tanta alegria?” waarop de huiseigenaar antwoordt “La Concepcion de Maria!”
Zoals in veel andere Midden-Amerikaanse landen wordt er in Nicaragua op kerstavond pas na middernacht na de katholieke mis de kerstmaal genuttigd. In Bluefields, aan de Caribische kust, is er nog een bijzondere Creoolse traditie: mensen nodigen je uit voor een vleessoep. Om het nieuwe jaar te verwelkomen, maken Nicaraguanen poppen gevuld met buskruit en gemaakt van oude kleren, waarmee ze symbolisch het oude jaar verbranden.
Dansen en optochten in Belize
Dit land mixt Creoolse en Garífuna (een etnisch volk afkomstig uit Saint Vincent) -culturen tijdens de kerstvieringen: El Bram de Navidad is een feest waarin mensen dansen, muziek spelen en zingen op straat, waardoor de sfeer wordt opgevrolijkt: de Garifuna Jankunu-dans – de dansers dragen maskers met een hoge hoed. In Belize worden bovendien kerstavondsnoepjes van tevoren bereid, zodat ze alle smaak van de Belizaanse rum kunnen absorberen waarmee ze meestal geïmpregneerd zijn.
El Salvador – nieuwe kleren voor de feestdagen
Kerstavond wordt gevierd met familie en vrienden. De kip, kalkoen en tamales gaan meestal vergezeld met een heerlijke punch of warme chocolademelk. Om middernacht wordt Kerstmis begroet met knuffels en geschenken die onder de boom worden gelegd. Nieuwe kleding met kerst en nieuwjaar is een van de tradities van dit land. Salvadoranen gaan de dagen voor kerst massaal naar markten en winkels om de laatste mode te kopen. Het verbranden van buskruit tijdens de kerstnacht en de vuurwerkshows maken ook deel uit van deze festivals, zelfs dagen voordat ze beginnen. En veel families maken thuis ‘Los Naciminientos’ – kerststallen.
Posadas in Panama
Kerstbomen, naar de kerstmis, kerstallen, kerstdiners, in dat opzicht is er niet veel verschil met hoe wij kerst vieren. Maar een bijzondere traditie zijn de zogenoemde ‘posadas’, optochten waarbij kinderen zich verkleden zich Jozef en Maria en in processie van huis naar huis lopen om populaire kerstliederen te zingen, waar ze snoep en versnaperingen krijgen aangeboden. Ook leuk: wanneer je met oud en nieuw met een koffer om je huis loopt, zie je uit naar een reislustig nieuwjaar.
Lees ook: Zo maak je een prachtige kerstkrans
Een kerstboom maar dan anders – de Dominicaanse Republiek
De Dominicaanse kerstboom heet Charamico en is uiteraard geen naaldboom want die groeien daar niet. Het zijn vaak droge takken die wit of in andere kleuren geverfd zijn en versierd met ballen en rendieren of andere voorwerpen. De Aguinaldos en Angelitos zijn andere tradities. De Aguinaldo is een bijeenkomst van vrienden waar, op het ritme van de tambora, accordeon en güira (een typisch Centraal-Amerikaans muziekinstrument) kerstliedjes worden gezongen en warme chocolademelk, gemberthee, koffie, koekjes of brood worden geserveerd. El Angelito bestaat uit het uitwisselen van geschenken tussen collega’s, vrienden of familie, zelfs tussen kinderen op scholen. Op kerstavond en nieuwjaarsdiners wordt de tafel gedomineerd door Telera – een kerstbrood met ingrediënten zoals rum en anijs-, geroosterd varkensvlees, kip, duivenerwten, kalkoen, huzarensalade, empanadas, en ‘pasteles en hoja’ – een deeg van bakbanaan met vlees en omhuld in bananenblad.